Winterkoningen schutterij Sint Sebastianus Mheer

Sinds 2009 organiseert de schutterij in de eerste week van het jaar het Winterkoningschieten.
Zij die dit reeds hebben gewonnen zijn de volgende:

2009 - René Willems
2010 - Pjer Senden
2011 - Hannes Senden
2012 - Hannes Senden
2013 - Wim Senden
2014 - Roger Gubbels
2015 - Servé Prevoo
2016 - Pjer Senden
2017 - Pjer Senden
2018 - Edward Stam
2019 - Edward Stam
2020 - Edward Stam (eerste Winterkeizer)
2021 - ( geen Winterkoning vanwege Coronavirus )
2022 - Isa Senden
2023 - Sjer Damen
2024 - ???

Uniformering van Sint Sebastianus

De meeste schutterijen zijn tegenwoordig uitgedost in prachtige uniformen uit vervlogen tijden en de toeschouwers weten soms niet beter dan dat dit altijd zo is geweest. Niets is echter minder waar! De uniformering is een vrij jong verschijnsel in vergelijking met de ouderdom van de schutterijen. Ook bij de schutterij van Mheer is dit niet anders. Op de oudst bekende foto’s van de schutterij van Mheer uit het begin van de twintigste eeuw zijn de meeste schutters uitgedost met een witte broek, een sjerp over de eigen jas en een pet. Enkele officieren dragen een compleet uniform, maar van enige uniformiteit is geen sprake. In het midden van de jaren dertig van de twintigste eeuw beschrijft Jolles[1] de uniformen van de schutterij van Mheer als volgt: “De schutters droegen uniformpet, witte broek en de eigen jas waarover een oranje sjerp; de officieren huurden hunne costuums; alleen keizer P. Beckers bezit een iegen uniform”. In de kasboeken uit die tijd zijn geen uitgaven vermeld over uniformen of uniformdelen en we kunnen gevoeglijk aannemen dat iedereen voor zijn eigen uitmonstering moest zorgdragen. Hiermee is ook de grote verscheidenheid aan uitrusting, die op genoemde foto is te zien, verklaard.

We kunnen ervan uitgaan dat de leden van de schutterij in de eerste eeuwen van het bestaan van de schutterij ook geen uniforme kleding hebben gedragen. Het is mogelijk dat de schutters een sjerp hebben gedragen zoals bekend bij andere schutterijen, maar hier zijn geen concrete gegevens over bekend. Uit het begin van de achttiende eeuw[2] is alleen bekend dat de schutters zich voor de broonk moesten melden met een goed bruikbaar geweer, maar niet hoe ze gekleed moesten zijn.

De eerste uniformen worden in Mheer aangeschaft na de heroprichting van de schutterij in 1936. Op kermiszondag 19 september 1936 werd op het kasteel een festival gehouden waarbij de nieuwe uniformen van de schutterij werden gepresenteerd.[3] Dit uniform bestond uit een witte broek, een donkerblauwe tuniek en als hoofddeksel een kepie. Dit uniform sloot aan bij wat in die tijd algemeen gebruikelijk was bij de Zuid-Limburgse schutterijen. Uniek voor de schutterij van Mheer is het feit dat dit soort uniform door de jaren heen is gehandhaafd, inclusief witte broek. Waar het dragen van een witte broek als uniformonderdeel vandaan komt is niet met zekerheid te zeggen. Het heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat wit vroeger stond voor ‘sjiek’. Het is ook geen typisch Limburgs verschijnsel want ook in de omringende landen, zoals Duitsland en België, zijn afbeeldingen bekend van schutterijen uitgedost met een witte broek.

In 1978 werden voor de laatste keer in Mheer nieuwe uniformen voor de hele vereniging aangeschaft. Uitgangspunt bij de keuze was om een historisch verantwoord uniform te vinden waarbij een witte broek werd gedragen. Dit werd gevonden in het gala-uniform van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger van eind negentiende begin twintigste eeuw, dat als enige legeronderdeel in Nederland toen nog witte broeken droeg. Met uitzondering van het hoofddeksel, de kepie werd vervangen door een sjako, verschilt dit uniform nauwelijks van het uniform uit de dertiger jaren. De schutterij van Mheer gaat dus nog steeds gekleed in een blauwe tuniek en een witte broek en het is net deze witte broek die kenmerkend is voor het uniform van schutterij Sint Sebastianus van Mheer.

Rangenstelsel bij Sint Sebastianus

Bij de schutterij van Mheer worden momenteel zeven officiersrangen en drie onderofficiersrangen in gebruik. De officiersrangen zijn generaal, kolonel, luitenant-kolonel, majoor, kapitein en eerste en tweede luitenant en de onderofficiersrangen zijn vaandrig, sergeant-majoor en sergeant. De rang van kapitein en alle onderofficiersrangen zijn functioneel, wat betekent dat deze rangen aan een functie gebonden zijn. De andere rangen zijn erefuncties die men kan krijgen als men zijn sporen verdiend heeft binnen de schutterij. De generaalsrang neemt hierbij een bijzondere plaats in omdat deze rang alleen na bijzondere verdiensten kan worden verkregen. Alle officiersrangen worden op democratische wijze gekozen door de leden.
De officiersrangen die thans ingevuld zijn, worden door de volgende personen bekleed:
- Generaal bd, Jef Willems (hier links op de foto)
- Generaal bd, Jean Maussen
- Generaal, Wim Senden
- Kolonel, Jack de Roo
- Luitenant-Kolonel, Pjer Senden
- Majoor, Hub Willems
- Kapitein, Jos Senden
- Eerste Luitenant, Huub Vandewall
- Tweede Luitenant, Eduard Rouwet
- Titulair officier, Marlène Senden-de Roo
De onderofficiersrangen worden door de volgende personen ingevuld:
- Vaandrig, René Willems
- Adjudant, Maurice Beckers
- Sergeant-Majoor, Loe Senden
- Sergeant, Gaston Lemlijn (rechter guide)
- Sergeant, Edward Stam (linker guide)

Per 2011 is Jef Willems Generaal 'buiten dienst', hij hoeft dan niet, maar mag wel steeds meelopen. Jean Maussen is in dat jaar bevorderd van Kolonel naar Generaal. Ook in dat jaar is Jack de Roo zijn Majoorsrang gaan invullen, tot dan liep hij nog mee als Sergeant-Majoor, omdat hij de Tambour-Maître was. Per 2013 zijn Jack, Pjer, Wim bevorderd naar hun huidige rang. Marlène is sinds 2014 de eerste vrouwelijke officier en in 2017 kregen Hub, Huub en Eduard hun huidige rang. De beide sergeanten, herkenbaar aan een gouden chevron op de ondermouw, zijn de guides en deze lopen, als de schutterij uittrekt, voor en achter de groep geweerdragers. De rang van vaandrig is voorbehouden aan diegene die het verenigingsvaandel mag dragen en hij heeft steeds een centrale plaats binnen de vereniging. De rang van kapitein wordt verleend aan de persoon die het commando voert over de schutterij en hij loopt daarom ook nooit bij de officieren, maar naast de groep.

In de schuttersliteratuur wordt vaak gespeculeerd waar het rangenstelsel bij de schutterijen vandaan komt, maar een feit is dat het al heel oud is. Het dateert nog van voor de tijd dat de schutterijen geuniformeerd waren. In Mheer zijn de eerste vermeldingen van rangen binnen de schutterij bekend uit het begin van de achttiende eeuw.[1] De hoogste in rang was toen de ‘capiteijn’ en de functie kunnen we vergelijken met de huidige voorzitter van de vereniging. Zijn plaatsvervanger was de ‘leutenant’ en van het bestuur maakte tevens deel uit de ‘vendrich’ of ‘vaendraeger’. Dit drietal zou men kunnen vergelijken met het dagelijks bestuur zoals we dat nu kennen. Andere rangen die men in die tijd gebruikte waren een adjudant, twee sergeanten en twee tot drie corporaals. Verder wordt in de ledenlijsten en rekeningen uit die tijd gesproken over een schuttemeester, vergelijkbaar met de huidige penningmeester, en de schuttersknecht die als taak had de schutters op de hoogte te stellen van bijeenkomsten. Aan het einde van de negentiende eeuw komen we de rangen van grootmajoor, overste en kolonel tegen[2] en in 1905 wordt de rang van generaal de eerste keer vermeld.[3] Vanaf die tijd is de rang van generaal de hoogste rang bij de schutterij en de lagere rangen worden ingevuld al naar gelang er voldoende personen zijn die hiervoor in aanmerking komen. De volgende personen waren generaal van onze schutterij:

1905 - 1939: Pieter Beckers
1939 - 1958: Pierre Huynen
1958 - 1969: Harie Berndsen
1969 - 1989: Sjuf Lennarts
1990 - 2000: Sjeng Berndsen
2001 - 2010: Jef Willems
2011 - 2021: Jean Maussen
2022 - heden: Wim Senden

Wat is er typisch St. Sebastianus?

Schutterij Sint Sebastianus is in veel opzichten een schutterij zoals vele anderen, toch zijn er opvallende kenmerken die typerend zijn voor deze schutterij. We zullen een beeld proberen te schetsen aan de hand van activiteiten in en buiten het dorp en andere typerende zaken:

Activiteiten in Mheer

Mheer staat bol van de tradities en oude gebruiken. Omdat de schutterij de oudste vereniging in het dorp is, is zij bij veel activiteiten betrokken.

Zo wordt elk jaar op Hemelvaartsdag geschoten op de houten vogel, om te beslissen wie er koning wordt dat jaar. De schutterij vertrekt vanuit het schutterslokaal en haalt achtereenvolgens de koning en keizer thuis af. Zij worden dan begeleid naar de schietwei, sinds jaar en dag achter het kasteel van onze beschermheer. Meestal zijn dit ook de laatste meters van de koning temidden van de schutterij, want aangekomen op de schietwei wordt hij uitgekleed door het ere-bestuur. Hij moet de zilveren lauwerkrans, de zilveren vogel en de zilveren platen van zijn voorgangers afstaan. Op dat moment biedt hij zijn koningsplaat aan aan de schutterij en daarmee is zijn koningsjaar definitief voorbij. (Meer informatie over het vogelschieten is te vinden onder het kopje 'Vogelschieten'.)

Ruim 2 weken later, het weekend na Pinksteren, begint officieel het koningsjaar van de nieuwe koning, met de "Broonk" (de 3-daagse voorjaarskermis, meer informatie hierover onder het kopje 'Broonk'). Mocht de schutterij uittrekken tussen het vogelschieten en de broonk, dan moet de voorganger nog een keer fungeren als koning. De avond voor de Broonk schiet jonkheid Sint Aloysius al haar kamers af, zodat het niemand zal ontgaan dat het Broonk is! Voor velen breekt dan een korte nacht aan. Want het klaroenkorps begint 's zondags al om 5:00 uur met de "reveille" door alle straten van Mheer. Daarna trekt de hele schutterij in vol ornaat en op haar mooist mee, voorop in de sacramentsprocessie. De 3 akolieten met het kruis lopen tussen de sappeurs en de tambour-maître. Het Sebastianusbeeld uit de kerk wordt ook meegedragen en wel tussen de marketentsters en het vaandel. Tussen de officieren lopen nog de leden van het ere-bestuur. Achter de schutterij lopen de leden van de Jonkheid met hun vaandels en vervolgens de rest van de processie. Als bij de rustaltaren de zegen wordt gegeven en het Allerheiligste door de pastoor getoond wordt, vuren de geweerdragers de saluutschoten af en schiet de jonkheid enkele kamers af. Na de Heilige Mis op het kasteelplein vormt de schutterij een erehaag en zo gaat iedereen de kerk in voor het einde van de processie. Nadat de pastoor iedereen bedankt heeft voor zijn inzet, vertrekt de schutterij naar het schutterslokaal, alwaar een warme 'tas sop en e bruudsje' te wachten staan.

Een dag later volgt een gezamenlijke mis voor de levende en overleden leden van jonkheid en schutterij. Daarna worden de overleden leden herdacht op het kerkhof. Vervolgens worden bezoeken gebracht aan de plaatselijke horeca-ondernemers, een aubade gebracht aan de beschermheer op het kasteel en de inwendige mens versterkt in de harmoniezaal. Tenslotte worden de kapitein van de jonkheid en de koning van de schutterij naar huis gebracht. Wat er allemaal daarna precies plaatsvindt, weet zelden zich iemand te herinneren een dag later.

Op de dinsdag van de broonk vindt het "Päölke Howwe" plaats. Doorheen het hele dorp worden dan speciaal hiervoor geplaatste palen omgekapt door de sappeurs, die deze dag getransformeerd zijn als bielemannen.

De vrijdag na de Broonk gaat de schutterij, met muziek, langs de deuren om het erelidsgeld op te halen.

Verder loopt de schutterij mee in de 2 andere kermissen in Mheer, te weten de Lambertus- en Sebastianuskermis, in resp. september en januari. Zoals de naam al zegt, de Sebastianuskermis is erg speciaal voor de schutterij. Zo werd in 2007, tijdens deze kermis, het nieuwe vaandel gepresenteerd. Steevast wordt de januarikermis voorafgegaan op de vrijdag door het "Maol". Alle leden en hun partners eten gezamenlijk het menu dat al jaren vaststaat: "knien mit sjproete".

Daarnaast is de schutterij present bij recepties, het zomerconcert van harmonie Sint Cecilia en tal van andere festiviteiten binnen het dorp.
Ook begeleidt de schutterij de uitvaartdienst van overleden leden die met schutterseer begraven wilden worden. Hiermee wordt op een plechtige manier afscheid genomen, met alle eer die de overledene toekomt. In 2013 behaalde de uitvaart met schutterseer van de op aswoensdag overleden Prins Ronny (Lemlijn) zelfs de landelijke media.

Activiteiten buiten Mheer
Sebastianus is aangesloten bij de Rooms Katholieke Zuid-Limburgse Schuttersbond. We bezoeken de drie bondsfeesten per jaar van deze bond.
We gaan jaarlijks naar de Ouwe Limburger (OLS) en het Federatiefeest (ZLF). Dit laatste hebben we in 2007 zelf mogen organiseren. De vele duidende bezoekers zullen zich die warmste dag van 2007 nog goed herinneren.
Het Europees Schutterstreffen wordt ook zelden overgeslagen. Zo maakten de schutters van Sebastianus o.a. in 1998 een reis naar Krakau, Polen en in 2003 werd het Oostenrijkse Vöcklabruck bezocht.
Ook bezoekt de schutterij regelmatig andere schuttersfeesten, zoals in Noorbeek of Sint Martensvoeren, met wie wij beide een goede band hebben, ookal zitten we niet meer in dezelfde bond.
De 4 schutterijen van de gemeente Margraten (te weten: Mheer, Sint Geertruid, Margraten en Noorbeek) treffen zich overigens jaarlijks met een schietkampioenschap.
Naast Belgische vrienden hebben we ook vrienden in Duitsland, in Süggerath. We bezoeken hen regelmatig, met o.a. het Ostereierschießen en zij reizen ook regelmatig af naar Mheer. Ondanks de verschillen van taal en de verschillende schietwijzen; plezier maken is universeel en dat verstaat men zowel in Mheer als in Süggerath!

Uniform
Sebastianus draagt op dit moment het gala-uniform van de KNIL en is een van de weinige schutterijen die nog witte broeken draagt. (Meer over het uniform onder het kopje "Uniformen en rangen".)
De geweren die Sebastianus in de optocht meedraagt, zijn zogenaamde "Gewehr 88". Dit was het eerste Duitse kleinkaliber infanteriegeweer. Dit wapen is in de Eerste Wereldoorlog veelvuldig gebruikt door het Duitse, maar ook Belgische en Turkse leger. Verder gebruikt het exercitiepeloton de "Lee Enfield", het Britse standaardwapen van 1895 tot 1956 en in beide wereldoorlogen veelvuldig gebruikt door het Britse leger en zijn bondgenoten.
Het zijn originele geweren uit die tijd en voor een groot deel echt gebruikt, dus geen namaak. Wel zijn ze onklaar gemaakt, dat wil zeggen dat ze niet meer gebruikt kunnen worden om te schieten. Er zitten o.a. gaten in de loop, die ook nog eens volgegoten is met lood en het schietmechanisme werkt niet meer, dit kan ook niet meer ongedaan worden gemaakt. Iemand met verkeerde gedachten heeft aan onze wapens dus helemaal niets. In het voorjaar van 2008 zijn ze herkeurd door de politie en goedbevonden, we kunnen er dus met een gerust hart mee over straat lopen.

Exercitie
Sebastianus marcheert geheel volgens 'het boekje van 1914', de zogenaamde Oude Exercitie. De meerderheid van schutterijen in onze bond doet dit ook. Een tiental fanatiekelingen vormt samen het exercitiepeloton. Zij zijn getraind in alle oefeningen die mogelijk zijn volgens genoemd boekje. De geweerhandelingen, oefeningen op de plaats, verschillende looponderdelen en ook de speciale verrichtingen, zoals het knielen en liggen, gaat hen goed af. Ondanks de zware concurrentie in de bond, wisten zij bondskampioen te worden in 2007, 2009, 2010, 2011, 2012 én 2013 !

Commissies
Sebastianus bezit enkele commissies die de dagelijkse gang van zaken regelen. Allereerst natuurlijk het dagelijks bestuur, daarnaast is er een ere-bestuur, uniformencommissie, schietcommissie, muziekcommissie en activiteitencommissie, die o.a. twee keer per jaar het kienen organiseert.

Jeugdkoningen schutterij Sint Sebastianus Mheer

Sinds 1986 heeft de schutterij tijdens het vogelschieten ook een jeugdvogel die de jeugd naar beneden moet schieten.
Zij die dit reeds hebben gewonnen zijn de volgende:

1986 - Rob Lennarts
1987 - Pol Beckers
1988 - Thorsten Bonfrère
1989 - Jack Sneepers
1990 - Huibert Cox

1991 - Armand Opreij
1992 - Huibert Cox
1993 - Huibert Cox
1994 - Boy Borgers (invoering wisselbeker)
1995 - Hannes Senden

1996 - Loe Senden
1997 - Hannes Senden
1998 - Roger Gubbels
1999 - Sander Debey
2000 - Luc Debey

2001 - Daan Dreesen
2002 - Bert van Boekel
2003 - Reno Erven
2004 - Guy Bastings
2005 - Renz van As

2006 - Xavier Dobbelstein
2007 - Yoshi Franssen
2008 - Maikel Erven
2009 - Yoshi Franssen
2010 - Yoshi Franssen

2011 - Lei Titulaer
2012 - Lucas Moonen
2013 - Pieter Vaessens
2014 - Gijs Rasenberg
2015 - Maurits de Loë

2016 - Floris Lemlijn
2017 - Sem van Dijk
2018 - Twan Dobbelstein
2019 - Jonathan van Dijk
2020 - geen jeugdkoning vanwege Coronavirus

2021 - geen jeugdkoning vanwege Coronavirus
2022 - Niek Senden
2023 - Max Gubbels
2024 - ???